Όταν ταξιδεύω προσπαθώ πάντα να πηγαίνω σε μουσεία – έχω, δε, μια ιδιαίτερη αδυναμία στις περιοδικές εκθέσεις. Μάλλον με διακατέχει το αμιγώς νεοελληνικό σύνδρομο «τις μόνιμες εκθέσεις όλο και κάποια άλλη φορά θα τις δω, δε βαριέσαι».
Πρόσφατα βρέθηκα στη μακρινή Κοπεγχάγη. Η άνοιξη είχε αρχίσει δειλά δειλά να εμφανίζεται – ναι, έχουν κι εκεί άνοιξη, μπορεί χωρίς νεραντζιές, αλλά με λίμνες και πάρκα και άλλα τέτοια εξωτικά. Διέσχισα με τα πόδια την πόλη και κατέληξα στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας. Εκεί όπου, για ακόμα λίγες ημέρες, φιλοξενείται η έκθεση The Brazil Series του Bob Dylan.
Ο Dylan ζωγραφίζει από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. 69 ετών σήμερα, πρόσφατα ζωγράφισε 40 πίνακες κατά παραγγελία της Εθνικής Πινακοθήκης. Η πινακοθήκη είχε, λέει, εντυπωσιαστεί από την έκθεση The Drawn Blank Series που είχε παρουσιαστεί το 2007 στο Chemnitz της Γερμανίας και έτσι γεννήθηκε η ιδέα.
Το πρώτο που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι ο Dylan διάλεξε ως θέμα του τη Βραζιλία: τις φαβέλλες, τις πληθωρικές πόρνες, τους αστυνόμους, τη ζούγκλα, τις παραλίες. Ζωγράφισε σκηνές ηδονής και παρακμής για να τις εκθέσει σε μία από τις πλέον διαφορετικές πόλεις στον κόσμο. Στην Κοπεγχάγη. Η αντίθεση αυτή, από μόνη της, μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρουσα. Και διασκεδαστική.
Οι Δανοί επιμελήθηκαν τη βραζιλιάνικη έκθεση του Αμερικανού καλλιτέχνη με σκανδιναβικό επαγγελματισμό. Εξαιρετικά επιτοίχια κείμενα στα δανέζικα και τα αγγλικά, η ζωή του, η μουσική του πορεία, οι ανησυχίες του ως προς τις εικαστικές τέχνες, μερικά λόγια του (“If I could have expressed the same in a song, I would have written a song instead!”).
Αντίθετα με αυτό που περίμενα, η έκθεση δεν είχε καθόλου μουσική.
Σε μια γωνιά, πίσω από κάποια πάνελ, δύο οθόνες έπαιζαν παράλληλα. Στη μία προβάλλονταν τα έργα της έκθεσης, ενώ στην άλλη τέσσερις άνθρωποι τα σχολίαζαν: ο Kasper Monrad, επιμελητής τη έκθεσης, μία νεαρή μουσουλμάνα δασκάλα, μία συνταξιούχος νοσοκόμα, και ένας οκτάχρονος μαθητής. Εξαιρετικό.
Οι κριτικοί, Δανοί και ξένοι, δεν εντυπωσιάστηκαν από τα έργα του Dylan. Τα χαρακτήρισαν ερασιτεχνικά, κακότεχνα: «Όταν μιλάμε για μουσική, ο Bob Dylan είναι ένας από τους μεγάλους Πικάσο του 20ου αιώνα. Δεν ισχύει το ίδιο και για τη ζωγραφική του», έγραψε ένας κριτικός στην ημερήσια εφημερίδα Berlingske.
Αν και εν μέρει συμφωνώ, τα έργα δεν είναι αριστουργήματα, φεύγοντας αγόρασα τον οδηγό της έκθεσης και δύο αφίσες. «Ο οδηγός μιας έκθεσης είναι αυτό που μένει τελικά», μου είχε πει πριν λίγους μήνες μία γυναίκα που εκτιμώ πολύ. Και αποφάσισα ότι θα συμφωνήσω. Ίσως οι παραλληλισμοί με τον Caravaggio να είναι λίγο τραβηγμένοι, αλλά ο οδηγός είναι πλήρης και πολύ καλογραμμένος.
Αφού έφυγα από την πινακοθήκη, συνάντησα ένα Δανό φίλο μου. Είχε δει κι εκείνος την έκθεση, και του φάνηκε κακή. «Αυτό που με προβλημάτισε», μου είπε, «είναι ότι αν ο ζωγράφος δεν ήταν ο Dylan, αυτά τα έργα δε θα έμπαιναν ποτέ στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας. Για την ακρίβεια πιστεύω ότι η θέση τους δεν είναι εκεί. Η θέση του είναι σε κάποιο χώρο με μουσικό χαρακτήρα». Δεν ξέρω αν συμφωνώ. Ίσως έχει δίκιο.
Σήμερα, εδώ στην Αθήνα, σκέφτομαι ότι χαίρομαι που πήγα στην έκθεση. Χαίρομαι που αγόρασα τον κατάλογο. Και χαίρομαι που αγόρασα αυτές τις δύο αφίσες. Μου αρέσουν πολύ. Δεν ήμουν ποτέ φανατική θαυμάστρια της μουσικής του Bob Dylan. Τολμώ, λοιπόν, να παραδεχτώ ότι τουλάχιστον αυτοί οι δύο πίνακες μου αρέσουν περισσότερο από πολλά τραγούδια του.
Υ.Γ.: Όσο έγραφα αυτό το κείμενο άκουγα αυτό το τραγούδι, σχεδόν διαρκώς.
Don't Ever Read Me 