Ο Συγγραφέας κι ο Μανάβης

Η συζήτηση εκτυλίχθηκε στην παραλία. Ήταν απόγευμα, είχε συννεφιά, και δεν μας έκανε κέφι να ξαναμπούμε στη θάλασσα. Η κάθε μία διάβαζε το βιβλίο της αλλά για ώρα όλες ψάχναμε αφορμή για κουβέντα: τη μία οι τιμές των ποτών στη Θεσσαλονίκη, την άλλη ένας μαλάκας πρώην που τι ήθελε και πήρε τηλέφωνο και μας διέλυσε μεσημεριάτικα, η κουβέντα επέπλεε για λίγο και γρήγορα βούλιαζε.

Μέχρι που η Μαρίνα πέταξε την ερώτηση: «Αγιάτη, θα ήθελες να γνωρίσεις τον Τζόναθαν Φράνζεν;». Έβαλα τα γέλια. «Τι λες ρε Μαρίνα; Πώς να τον γνωρίσω δηλαδή;», «Ρε παιδί μου, πες πως γινόταν, θα ήθελες να τον γνωρίσεις;». Ακόμη εκπλήσσομαι από το πόσο γρήγορα και πόσο αυθόρμητα απάντησα: «Όχι βέβαια. Καθόλου δε θέλω».

Η συζήτηση πήρε φωτιά σε δευτερόλεπτα. Γιατί δεν ήθελα να τον γνωρίσω; Δεν είχα, δηλαδή, καμία περιέργεια; Όλο το χειμώνα γι’ αυτόν μιλούσα. Πώς γίνεται να μη θέλω; Ψέματα θα έλεγα.

Δεν έλεγα ψέματα: εντάξει, όταν κάποια στιγμή μία άλλη φίλη μοιράστηκε μαζί μου τη φαντασίωσή της να πάει στη Νέα Υόρκη και να του χτυπήσει το κουδούνι είπα οκ, έρχομαι. Αλλά στην πραγματικότητα δεν έχω καμία μα καμία περιέργεια να μάθω πώς εμπνεύστηκε ο Τζόναθαν Φράνζεν όλες αυτές τις ιδιοφυείς υποθεματικές του. Τι δυσκολίες συνάντησε στις σύνθετες λογοτεχνικές δομές του. Αν οι τίτλοι/θέματα των δύο μεγάλων του έργων προηγήθηκαν ή ακολούθησαν το κείμενό του. Δε με νοιάζει αν έχει σχέση, αν παντρεύτηκε ποτέ, αν έχει ή θέλει να κάνει παιδιά, αν ταξιδεύει, λίγο με ενδιαφέρει η μέθοδός του, οι σπουδές του, τα λάθη της ζωής του, τα θέματα με τους γονείς του και πώς αυτά αντανακλώνται στα αριστουργήματά του, αν απογοητεύτηκε που φέτος δεν ήταν υποψήφιος για κανένα βραβείο. Κι έλεγα αλήθεια.

«Εσύ τι λες;», ρώτησε η Άννα τη Μαρίνα μπερδεμένη. «Συμφωνώ», είπε εκείνη. «Ο συγγραφέας για μένα δεν είναι άνθρωπος. Είναι ρόλος, είναι σύμβολο, είναι κάτι σαν τοτέμ. Δε θέλω να ξέρω τι του αρέσει να τρώει ρε παιδί μου. Δε με νοιάζει αν είναι στρέιτ ή γκέι, δε με νοιάζει τίποτα». «Εγώ διαφωνώ», είπε η Άννα που σε όλα έχει πάντα αντίλογο. «Ο συγγραφέας εμένα μου βγάζει κάτι από ηθοποιό. Θέλω να ξέρω τα πάντα. Από την προσωπική του ζωή, τα ενδιαφέροντά του, τα χόμπι του, όλα», «Και τι με νοιάζει ρε Αννούλα εμένα αν του Φράνζεν του αρέσει η ιππασία; Τι διαφορά μου κάνει δηλαδή τώρα που ξέρω ότι γράφει μες στην πλήρη απομόνωση με το να ήξερα ότι καταφέρνει και γράφει ανάμεσα σε τρία πιτσιρίκια που μπουσουλάνε γύρω του και τσιρίζουν; Καμία.» Αναποφάσιστη η Αννούλα. «Για μένα», συνέχισα, «για μένα, λοιπόν, ο άνθρωπος, ο ρόλος και το έργο είναι τρία διαφορετικά πράγματα. Βασικά με ενδιαφέρει το έργο. Ο συγγραφέας, ως ρόλος, έχει ένα ενδιαφέρον, αλλά ο άνθρωπος πίσω του ποσώς με αφορά.» Τα κορίτσια με κοιτούσαν σκεπτικά.

Καθώς τα έλεγα αυτά, μου ήρθε στο νου μία σκέψη που, σχεδόν ζαβολιάρικα, ήξερα ότι μου ανέτρεπε τη θεωρία: Πριν κάποια χρόνια, τελείως τυχαία κάνοντας ζάπινγκ στο Λονδίνο, πέτυχα μία συνέντευξη. Ο δημοσιογράφος έδειχνε να έχει μεγάλο σεβασμό στο γοητευτικό γκριζομάλλη κύριο με το ελαφρώς ειρωνικό υπομειδίαμα. Το πρόσωπό του κάτι μου θύμιζε αλλά δεν ήμουν σίγουρη. «Πώς περνάτε τη μέρα σας;» ρώτησε ο δημοσιογράφος. Η απάντηση αρθρώθηκε αργά και προσεκτικά, με μία απολαυστικά βρετανική προφορά: «Α, συνηθισμένα. Ξυπνάω, πίνω καφέ με τη γυναίκα μου, και αρχίζω να γράφω. Ενίοτε διαβάζω εφημερίδα, αλλά, ξέρετε, νομίζω ότι από τις πιο ενδιαφέρουσες στιγμές τις ημέρας μου είναι οι συζητήσεις που έχω με το μανάβη της γειτονιάς μου. Είναι εξαιρετικές. Μιλάμε για τα πάντα, για την τρέχουσα επικαιρότητα, για τον καιρό, και βέβαια γνωρίζει και μοιράζεται μαζί μου τα πάντα για τα λαχανικά και τα φρούτα. Είναι εδώ, πιο κάτω στο δρόμο μου, μάλιστα μπορούμε να πάμε και μαζί εάν θέλετε να τον γνωρίσετε». Τον αγαπούσα ήδη, αλλά μετά από αυτό τον αγάπησα ακόμη περισσότερο. Κανείς άλλος εκτός από τον Ian McEwan δε θα μπορούσε να είναι τόσο βρετανικά καταπληκτικός. Άνθρωπος που ξυπνάει το πρωί, πίνει καφέ με τη γυναίκα του και που περιγράφει με συγγραφικό ενθουσιασμό κι ένα μεγάλο χαμόγελο μαζί, μία τόσο μεγάλη μικρή στιγμή της μέρας του.

Διηγήθηκα το περιστατικό στα κορίτσια. «Πφφ, αναποφάσιστη, όπως πάντα», μουρμούρισε ελαφρώς συγχυσμένη η Μαρίνα που με ξέρει καλά, και σηκώθηκε για μία τελευταία βουτιά πριν νυχτώσει.