Στο Γρα Γρου

Δεν είναι σπάνιες οι φορές που εγκαταλελειμμένα,  πολλές φορές δε μη διασωθέντα, κτήρια ή αρχιτεκτονήματα έχουν αποτελέσει πηγές λογοτεχνικής έμπνευσης – από το Μέγαρο Γιακουμπιάν, μια πολυκατοικία που χτίστηκε πριν από ογδόντα και βάλε χρόνια στο Κάιρο, στο οποίο βασίστηκε ο Αλάα Αλ-Ασουάνι για να στήσει μία τοιχογραφία της σύγχρονης αιγυπτιακής κοινωνίας (Μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης, Πόλις, 2007), μέχρι το Γεφύρι του Δρίνου στο ομότιτλο magnum opus του Ίβο Άντριτς (Μετάφραση Χρήστος Γκούβης, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2005), οι ανθρώπινες κατασκευές προσφέρονται συχνά ως καμβάδες για το κέντημα γνήσιων ανθρώπινων ιστοριών.

Το Γρα Γρου, το κόμικ που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος προ λίγων μηνών σε κείμενο Τάσου Ζαφειριάδη και Γιάννη Παλαβού και σε εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου ανήκει σε αυτήν ακριβώς την κατηγορία. Και αν το Γρα Γρου είναι ένας τίτλος παράξενος και άγνωστος, οι συντελεστές κάθε άλλο παρά άγνωστοι μάς είναι: κάθε ένας τους έχει δοκιμαστεί πλειστάκις σε διαφορετικά είδη και δουλειές με μεγάλη επιτυχία, ενώ το 2011 είχαν συνυπογράψει και το εξαιρετικό Πτώμα (εκδόσεις Jemma).

Αλλά τι είναι τελικά αυτό το Γρα Γρου; Το καφέ-εστιατόριο Γρα Γρου, το οποίο πήρε το όνομά του από το θόρυβο των μηχανών κατα την άνοδο στο Βέρμιο, λειτουργούσε για 80 περίπου χρόνια έξω από το χωριό Καστανιά Ημαθείας σερβίροντας καφέδες και λίγα μαγειρευτά στους ταξιδιώτες. Έκλεισε το 2004 με την εγκαινίαση της Εγνατίας, η οποία εξέτρεψε την κίνηση προς άλλα, πιο μοντέρνα μέρη.

Μπροστά από το υπαρκτό λοιπόν Γρα Γρου οι Ζαφειριάδης-Παλαβός-Πέτρου στήνουν τη μυθοπλασία τους, καθώς τοποθετούν ένα τοξωτό πετρόχτιστο γεφύρι τυλιγμένο στην ομίχλη, το οποίο κανείς δεν τολμά ή δεν θέλει να περάσει, δημιουργώντας ένα δίπολο μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, μεταξύ αυτού και του άλλου (καλύτερου;) κόσμου, μεταξύ του παρόντος και του παρελθόντος. Έτσι, οι δημιουργοί αφηγούνται την ιστορία του Γρα Γρου αλλά και του γεφυριού (το οποίο κατασκευάστηκε κατά την Οθωμανική αυτοκρατορία από μαστόρους που μιλούσαν κουδαρίτικα, τη συνθηματική διάλεκτο με την οποία επικοινωνούσαν οι ηπειρώτες τεχνίτες), μέσα από τα μάτια των ανθρώπων των οποίων οι ζωές και οι πορείες καθορίστηκαν από τα δύο αυτά αρχιτεκτονήματα, των ανθρώπων που βρήκαν καταφύγιο και θαλπωρή στο Γρα Γρου, αυτών που διαρκώς προβληματίζονταν πότε και εάν θα αποτολμούσαν να περάσουν το γερφύρι, αλλά και των άλλων, εκείνων που το έχτισαν χωρίς να γνωρίζουν πού βρίσκεται η αντίπερα όχθη.

Μία πολυεπίπεδη, ατμοσφαιρική παραβολή με άλλα λόγια, η οποία απογειώνεται από τη μαστοριά του Ζαφειριάδη και του Παλαβού στο κείμενο αλλά και στις παύσεις, και από ταλέντο του Πέτρου να δημιουργεί εικόνες γεμάτες αλλά και αφαιρετικές, εικόνες που προκαλούν τον αναγνώστη να τις ολοκληρώσει με τα δικά του μάτια.

Δεν ήταν βέβαια εύκολο το όλο εγχείρημα: πραγματικότητα, ιστορία, μυθοπλασία, λαογραφία, προφορική παράδοση, φαντασία, κείμενο, εικόνα, και μέσα σε όλα και η μουσική που έγραψε αποκλειστικά για την έκδοση ο – γνωστός από τους Χειμερινούς Κολυμβητές – Μιχάλης Σιγανίδης. Όσο όμως πολύπλοκο και αν φαντάζει, τόσο απλό, όμορφο και ατμοσφαιρικό είναι αυτό το βιβλίο, σαν ένα δημοτικό τραγούδι που ξεγέλασε το είδος του και μετενδύθηκε σε κόμικ, σαν ένα ιστορικό μυθιστόρημα που μεταμορφώθηκε για λίγο σε κομψά εικονογραφημένο διήγημα.

Και κάτι ακόμα: Όσο και αν η Εγνατία άλλαξε τη ρότα των περαστικών, όσο και αν οι ταξιδιώτες τείνουν πια να προτιμάνε άλλα στέκια, όσο και αν το Γρα Γρου εγκαταλείφθηκε, με το ωραίο αυτό βιβλίο είναι σαν να διασώθηκε χίλιες φορές, σαν να πέρασε και αυτό στην ιστορία και στην παράδοση η οποία του αξίζει.